Rellen bij wedstrijd Italië: vrede redt Israël niet van boze protesten

Sluipschutters, drones, geweld: in Italië gaat een nieuwe Israëlische WK-kwalificatiewedstrijd gepaard met protesten in Gaza die uiteindelijk volledig uit de hand lopen. Zelfs na de wapenstilstand wordt het voetbal nog steeds verscheurd door oorlog en lijden in het Midden-Oosten – wat nu?

Aanvankelijk verliep alles vredig. Zo'n 300 groepen en organisaties hadden een grote pro-Palestijnse demonstratie aangekondigd rond de WK-kwalificatiewedstrijd tussen Italië en Israël in Udine. Zo'n 10.000 mensen protesteerden tegen de wedstrijd en het Israëlische optreden in Palestina en Gaza vóór de aftrap op dinsdagavond. "Vergeet geen enkele naam", stond op de borden ter nagedachtenis aan de vele doden in Gaza.

Italië is, samen met Spanje, het belangrijkste solidariteitscentrum met Gaza in Europa geworden. 1000 politieagenten, velen in oproeruitrusting, werden dit keer ingezet, ondersteund door helikopters, drones, pantservoertuigen, honden en explosievenexperts. Het hotel van het Israëlische nationale team werd bewaakt door sluipschutters.

Surrealistische taferelen die inmiddels bijna standaard zijn geworden wanneer een Israëlisch team een ​​uitwedstrijd speelt. Het geheel werd nog surrealistischer door het feit dat tijdens de 3-0 (1-0) overwinning van de Italianen het Stadio Friuli, gevuld met slechts 9.000 fans, vrijwel stil was. Maar zelfs hier vonden protesten herhaaldelijk een uitweg: twee streakers probeerden tijdens de wedstrijd het veld te betreden met Palestijnse vlaggen. Stewards hielden hen tegen, en op andere momenten deden andere activisten dat ook. Het Israëlische volkslied werd uitgejouwd, maar er werd ook veel geapplaudisseerd.

Later die avond verslechterde de situatie in het stadscentrum, toen een groep demonstranten probeerde de blokkades te doorbreken en zich een weg naar het stadion te banen. De politie zette waterkanonnen in en demonstranten gooiden rookbommen. Volgens de Italiaanse krant "Gazetta dello Sport" verklaarde politiechef Pasquale Antonio de Lorenzo van Udine rond 21.30 uur: "We moesten een aantal hulpacties uitvoeren om de controle over het stadion terug te krijgen." Een journalist liep hoofdletsel op, maar zijn leven was niet in gevaar, aldus het bericht.

Voetbal blijft zelfs na staakt-het-vuren in puin liggen

Sport is altijd politiek. Voetbal is altijd politiek. Dit is zelden zo duidelijk geweest als vandaag, twee jaar na het bloedbad van 7 oktober 2023: voor, tijdens en na voetbalwedstrijden en andere sportevenementen zijn er luide, duidelijke en soms gewelddadige protesten tegen de Israëlische oorlog in Gaza, de verwoestende humanitaire gevolgen ervan en het optreden op de Westelijke Jordaanoever. VN-experts riepen onlangs op tot uitsluiting van Israël van de internationale sport.

Nu zijn de wapens van Israël en Hamas neergelegd. De terroristische groepering heeft ontvoerde gijzelaars vrijgelaten en Israël heeft Palestijnse gevangenen vrijgelaten. Ook het vredesakkoord met Gaza is getekend, hoewel er nog veel onderhandelingen moeten volgen en de moeilijkste kwesties nog moeten worden opgelost. Desondanks blijft de internationale kritiek op Israël onverminderd – zelfs het voetbal blijft geteisterd door de oorlog in het Midden-Oosten.

Schorsing van Israël voorlopig waarschijnlijk niet aan de orde

Met zijn vredesplan lijkt Israël ternauwernood een schorsing door de Europese voetbalbond UEFA en de wereldvoetbalbond FIFA te hebben ontlopen. De UEFA heeft onlangs een stemming over de schorsing uitgesteld, vermoedelijk een strategische vertraging om het vredesinitiatief niet te ondermijnen. Mochten deze inspanningen vastlopen of zou Israël de bombardementen op de Gazastrook hervatten, dan zou de druk op de Israëlische voetbalbond weer toenemen.

De Palestijnse voetbalbond had al meerdere keren geprobeerd de Israëlische bond te schorsen. De Governance, Audit and Compliance Committee van de FIFA heeft de kwestie besproken, maar kwam niet tot een conclusie. Pro-Palestijnse activisten wijzen er ook op dat talloze voetballers en atleten in Gaza zijn omgekomen als gevolg van Israëlische aanvallen. Naast Palestina had ook Qatar, een van de grootste donoren van de UEFA, opgeroepen tot uitsluiting van Israël van internationale evenementen. Hamasleiders die in Jeruzalem woonden, werden onlangs in het emiraat met raketten aangevallen. Eind september concludeerde een panel van experts, aangesteld door de VN-Mensenrechtenraad, dat Israël uitgesloten moest worden van UEFA- en FIFA-competities.

Shlomi Barzel, communicatiedirecteur van de Israëlische voetbalbond (IFA), vertelde in september aan ntv.de, verwijzend naar de toenemende wereldwijde druk op Israël vanwege de oorlog in Gaza: "Ik ben verbaasd dat we nog steeds mogen deelnemen aan internationale toernooien. In veel opzichten is dit een wonder. In het verleden zijn landen voor veel minder geschorst." De Duitse voetbalbond weigerde destijds verder commentaar te geven op de kwestie.

Complexe situatie, groot lijden

Het conflict, de onderdrukking van de Palestijnen en het lijden aan beide kanten begonnen niet twee jaar geleden. Maar de meest recente oorlog in de Gazastrook begon toen de terroristische organisatie Hamas, die de staat Israël wil vernietigen en een theocratie naar islamitisch model in het gebied wil vestigen, Zuid-Israël binnenviel. Israël reageerde met een verwoestende oorlog die naar verluidt zo'n 70.000 mensen in Gaza het leven heeft gekost, voornamelijk burgers. Een oorlog die het grootste deel van de twee miljoen inwoners van de kleine strook land ontheemde, wijdverspreide verwoesting veroorzaakte en tot ernstige hongersnood leidde. Een VN-commissie en mensenrechtenorganisaties noemen het genocide, deels omdat de rechtse regering van Benjamin Netanyahu, onder druk van de Amerikaanse president Donald Trump, de hele Gazastrook permanent wilde bezetten.

De extreme complexiteit, polarisatie en angsten van het conflict in het Midden-Oosten zijn nog steeds zichtbaar in de sport, zelfs na de wapenstilstand. Wat gebeurt er nu na de vrede, die hopelijk blijvend zal zijn? FIFA-voorzitter Gianni Infantino, die op uitnodiging van Trump de vredestop in Sharm el-Sheikh, Egypte, bijwoonde, kondigde dinsdag hulpmaatregelen aan om het Palestijnse voetbal weer op te bouwen. "De missie van voetbal is om te steunen, te verenigen en hoop te geven", zei de Zwitser. "In Gaza en Palestina zullen we helpen bij de wederopbouw van alle voetbalfaciliteiten. Samen met de Palestijnse voetbalbond zullen we het voetbal terugbrengen naar elke regio van het land."

Voor voetbal blijven echter vragen ongrijpbaar in het doolhof van de geopolitiek. Is het aanhoudende protest in de sport een verbintenis met de Palestijnen, die vanzelfsprekend recht hebben op vrede en een eigen staat, of gaat het nu hand in hand met verzet tegen het bestaan ​​van de staat Israël zelf? Kan het beleid ervan nog losgekoppeld worden van het onpeilbare lijden van de Palestijnen? Wanneer zullen de pro-Palestijnse demonstranten erin slagen de rechtse Israëlische regering los te koppelen van de cultuur en religie van het jodendom, en wanneer niet?

Voetbal gevangen tussen antisemitisme en Palestijns lijden

Eén ding is duidelijk: protesten moeten in ieder geval buiten de stadions plaatsvinden Het zou mogelijk en gerechtvaardigd moeten zijn. Maar de Palestijnse vlag, op zichzelf geen antisemitisch symbool, en de pro-Palestijnse protesten worden in de huidige context ook gebruikt als symbool van haat tegen Israël en, in veel gevallen, tegen Joden. En zelfs wanneer de vlag in voetbalstadions wordt gezwaaid uit solidariteit met Palestijnen en zonder antisemitische bedoelingen, wordt deze soms vervolgens op sociale media misbruikt voor antisemitische propaganda, die 80 jaar na de Holocaust op veel plaatsen weer legitiem is geworden.

Maar het omgekeerde geldt net zo goed: wie de demonstranten simpelweg beschuldigt van antisemitisme of terrorisme, speelt degenen in de kaart die de onderdrukte Palestijnen en hun verlangen en recht op een eigen staat willen delegitimeren. En deze propaganda is ook systematisch; tijdens de Spaanse wielerronde Vuelta a España bijvoorbeeld, haalde de miljardair en eigenaar van Team Israel Tech, Sylvan Adams, na protesten tegen zijn ploeg fel uit.

Voetbal als ‘verenigende hoop’?

De Israëlische voetbalbond (IFA) beschouwt voetbal al lang als een "verenigende hoop op een einde aan de oorlog". In een brief die ntv.de in handen heeft gekregen, schreef IFA-voorzitter Moshe Zuares eind september aan de Israëlische competitie: "Zelfs als er mensen zijn die ons kwaad willen doen en ons willen beletten te voetballen, [...] zijn we meer dan bereid om overal en met elk team te spelen om iedereen te laten zien dat er een andere manier is."

Protesten tegen Israël in voetbalstadions zijn de laatste tijd regelmatig voorgekomen, zelfs tijdens de Champions League-finale in München in mei. Tijdens de wedstrijd ontvouwden fans van Paris Saint-Germain een spandoek met de tekst "Stop de genocide in Gaza" in het Frans. Zelfs de UEFA hing een enorm spandoek op bij de start van de Supercup-finale in augustus met de tekst "Stop het doden van kinderen - stop het doden van burgers."

In november 2024 braken er al ernstige rellen uit in Amsterdam tijdens de Europa League-wedstrijd tussen Ajax en Maccabi Tel Aviv. Israëlische fans werden opgejaagd nadat pro-Palestijnse groeperingen gerichte aanvallen hadden georganiseerd. Tegelijkertijd vielen de ultra's van Maccabi ook mensen aan en scandeerden racistische liederen met verwijzingen naar Gaza. Sommige leden van Maccabi's ultrascene staan ​​ideologisch dicht bij de Israëlische regering; ze wensten regelmatig Arabieren de dood toe in het stadion en hebben zelfs anti-Netanyahu-demonstranten in Tel Aviv aangevallen.

Protesten gaan door

Het voetbal blijft in rep en roer. Zelfs met de vredesonderhandelingen lijkt er geen onmiddellijke verandering in de situatie te komen. De demonstraties zullen niet zomaar afnemen, zoals blijkt uit de interland in Italië, de uitsluiting van Israël van het WK turnen en een basketbalwedstrijd in Spanje: dinsdag speelde La Laguna Tenerife haar Champions League-wedstrijd tegen het Israëlische Bnei Herzliya voor lege tribunes om "de veiligheid van alle betrokkenen te garanderen".

Ook in Noorwegen, dat afgelopen zaterdag gastheer was van Israëls WK-kwalificatiewedstrijd, vonden ondanks de reeds bestaande wapenstilstand gewelddadige protesten plaats. De nationale voetbalbond nam vervolgens een bijzondere maatregel: ze doneerde de kaartverkoop aan Artsen zonder Grenzen voor hun humanitaire werk in de Gazastrook.