Regionalliga Nordost: Fans tegen boetes van verenigingen – Boetes? Niet ontsteken!

Ze kunnen temperaturen tot wel 1000 graden Celsius bereiken. Ze kunnen de avondhemel verlichten. Ze kunnen de fanzone in een vulkaan veranderen. Ze roken, gloeien en flitsen. Ze creëren een "zuidelijke sfeer". Ze kunnen de fans opzwepen en choreografieën onderstrepen. Ze kunnen choreografieën onderstrepen. Ze kunnen de club bestoken met boetes. Ze kunnen het publiek op de hoofdtribune woedend maken en voor nieuwe krantenkoppen zorgen.

De emoties rond pyrotechniek zijn net zo divers als de verschijningsvormen ervan. Alles is aanwezig: van een folkloristisch symbool van iemands eigen levensstijl tot een prachtig motief voor mobiele telefoonachtergronden tot vervelende redenen voor spelonderbrekingen en clubbeschadigend gedrag. Dat laatste wordt voornamelijk veroorzaakt door de sancties die de bonden opleggen en wordt een steeds ernstiger probleem, vooral voor kleinere clubs. Vooral in het oosten van het land laait het op – als een fakkel op de tribune – omdat de Regionalliga Nordost, de vierde divisie met de meeste bezoekers en pyrotechniek, daar gevestigd is.

"De shit is niet de fakkel, maar de straf erachter", zegt Toni Schley resoluut. De charismatische leadzangeres van de Jena Südkurve is een van de gezichten van de campagne "Schaf straffen voor verenigingen af!", gelanceerd in 2024 – een coalitie van bijna alle Oost-Duitse supportersgroepen. De verenigingen bezorgen de clubs problemen, vooral als het gaat om het sterk polariserende gebruik van pyrotechniek. "De verenigingen zijn belast met het organiseren van wedstrijden, niet met het beoordelen en bestraffen van gedrag op de tribune. Vooral als het geen invloed heeft op de wedstrijd. Er zijn wetshandhavingsinstanties die zich verantwoordelijk voelen voor dergelijke zaken", legt Schley de oproepen tot volledige afschaffing van straffen voor pyrotechniek uit.

Schley en zijn collega's verwerpen echter de legalisering van pyrotechniek, zoals geëist door de meerderheid van de fangroepen in de campagne "Legaliseer pyrotechniek – Respecteer emoties" uit 2011: "Deze campagne was destijds belangrijk om maatschappelijke acceptatie voor pyrotechniek in stadions te creëren. Tegenwoordig zou een sterk gereguleerd, legaal gebruik van pyrotechniek echter een stap achteruit betekenen." Een dergelijke volledige legalisering zou sowieso niet realistisch zijn. Een model dat voor het eerst in Chemnitz werd uitgeprobeerd, waarbij pyrotechniek legaal kon worden afgestoken in afgebakende gebieden en onder sterk gereguleerde omstandigheden, werd in de jaren 2010 stopgezet omdat de statuten van de DFB een algeheel verbod op pyrotechniek voorschrijven.

Dit is waarschijnlijk ook in het belang van de Ultras, voor wie onafhankelijkheid van clubs en bonden, evenals jeugdige rebellie, tot hun hoogste waarden behoren. Ze hebben weinig op met experimenten waarbij alle veiligheidsdiensten betrokken zijn. Ze gebruiken meedogenloos bureaucratische kanalen om hun positie binnen de club te versterken. Vertegenwoordigers van de Ultras presenteerden hun eisen in moties tijdens ledenvergaderingen. Tot nu toe hebben vijftien clubs zich aangesloten bij de eisenlijst van het initiatief, waaronder prominente clubs zoals Union Berlin, Hertha BSC en Hansa Rostock.

De voorliefde van de ultra's voor brandstichting heeft altijd al voor aanzienlijke problemen gezorgd bij de DFB (Duitse voetbalbond) en haar regionale bonden. Sinds pyrotechniek in Duitse stadions werd gebruikt – de fans van 1. FC Kaiserslautern beweren de pioniers op dit gebied te zijn en vierden onlangs hun veertigjarig jubileum – wordt het afsteken ervan beschouwd als wangedrag van toeschouwers en dienovereenkomstig bestraft in de statuten van de DFB. Decennialang konden de rechters van de sportrechtbank – die in het echte leven slechts zelden rechters zijn, meestal advocaten die pro-bono voor de voetbalbonden werken – hun eigen beslissingen nemen, wat in het geval van Dynamo Dresden bijvoorbeeld leidde tot een toeschouwersverbod en zelfs een DFB-bekerverbod in het seizoen 2013/14. In 2018 vond een fundamentele hervorming van de strafcatalogus plaats. Sindsdien worden de straffen tot in detail opgesomd.

Zo betaalt de club in de Bundesliga € 1.000 per pyrotechnisch apparaat; bij spelonderbrekingen is er een forse toeslag van maximaal 100 procent. Het doel blijft hetzelfde. Volgens de Controlecommissie van de DFB zijn de sancties bedoeld als "preventief". Gezien de toegenomen wens om pyrotechnische apparaten af ​​te steken met enorme pyrotechnische displays verspreid over het hele stadion, zelfs door voorheen onbekende supporters zoals SC Paderborn, lijkt dit echter ronduit absurd. Na de rechtszaak van FC Carl Zeiss Jena werd de kritiek dat de clubs niet de daders zijn en dat het "de vervuiler betaalt"-beginsel dus niet van toepassing kan zijn, door het Bundesgerichtshof afgewezen. De vrijheid van vereniging, gewaarborgd door de Grondwet, garandeert de DFB het recht om een ​​eigen catalogus van sancties op te stellen. Of dit iets oplevert, is een andere vraag. In het jaarverslag 2019 van de DFB stelde de toenmalige voorzitter van de DFB-sportrechtbank, Hans E. Lorenz, dan ook zelfvoldaan en bekentenisvol: "De ontwikkeling toont aan dat de kwaliteit van de communicatie tussen de club en de fans, evenals de zelfreinigende krachten binnen de supportersscene, belangrijker zijn dan een uitspraak van de sportrechtbank. De uitspraken van de sportrechtbanken leveren uiteindelijk een bijdrage aan het bevorderen van de communicatie tussen de clubs en hun fans!" Als voorbeeld noemde hij de choreografieën van de Eintracht Frankfurt-fans in de bekerfinale van 2018 en het daaropvolgende Europa League-seizoen. Slechts een paar jaar eerder hadden de fans zichzelf gevierd als "kampioenen van de opstand". Pyrotechniek werd gebruikt in alle positieve wedstrijden die Lorenz opsomde.

De DFB wil veeleer aantonen dat ze reactief kan handelen. Dat is althans de mening van socioloog Stephanie Mollenhauer, die sprak van een "enscenering" door de DFB in het programma "Sportschau 2024". "Het bewijst: we hebben de situatie onder controle!" Hoe dan ook, de DFB heeft de definitieve doorbraak van pyrotechniek als integraal onderdeel van de fancultuur in Duitsland niet kunnen voorkomen. Het is een enscenering die steeds vaker ten koste gaat van clubs – zowel kleine als grote namen. Zo moest SV Waldhof Mannheim, koploper in boetes in de derde divisie, vorig seizoen een boete van € 339.680 betalen, waarvan de club een kleine € 100.000 kan investeren in interne veiligheids- en preventiemaatregelen. Een bedrag dat vrijwel geen enkele club in de derde divisie met transferopbrengsten kan opbrengen. In totaal bedroeg de totale schade voor de clubs in de eerste drie divisies bijna 12 miljoen euro, waarvan 7,8 miljoen euro rechtstreeks naar de DFB ging.

"Het bedreigt vooral het bestaan ​​van kleinere clubs. Als verantwoordelijke ultra kom je in lastige innerlijke conflicten terecht. Mijn ervaring is dat de meeste fans buiten de actieve tribunes over het algemeen positief staan ​​tegenover vuurwerk, maar de boetes vinden ze vervelend. Door de boetes van de bond af te schaffen, had dit dure automatisme vermeden kunnen worden", aldus Toni Schley. Veel ultras hebben echter ook een persoonlijk belang bij het afschaffen van de boetes van de bond.

De boetehervorming van 2018 was bedoeld om de zogenaamde "overtredergerichte bestraffing" te versterken. Clubs krijgen een lagere boete als ze brandstichters identificeren en de boetes aan hen doorberekenen. Ook hier staan ​​kleinere clubs voor een dilemma: óf ze vervreemden de actieve achterban, die voor deze clubs van groot belang is vanwege de lage bezoekersaantallen en sportieve aantrekkingskracht, óf ze accepteren de hoge boetes die de bonden opleggen, wat uiteindelijk een negatieve impact heeft op hun concurrentievermogen. Dit is een van de redenen waarom veel clubbestuurders dicht bij de actieve achterban staan ​​en moties op algemene vergaderingen ter ondersteuning van de eisen van het initiatief "Verenigingsboetes afschaffen!" vrij positief ontvangen. Toen 11FREUNDE contact met hen opnam, wilde geen enkele clubfunctionaris hierop reageren. Hertha BSC publiceerde echter de video van het initiatief op haar socialemediakanalen, met daarop veel protagonisten van het Oost-Duitse clubvoetbal, met de boodschap: "Wij steunen de eisen van de actieve achterban volledig."

Bij de lancering van het initiatief in januari 2025 gaf de NOFV , de vereniging waartoe de meeste deelnemende clubs en supportersgroepen behoren, aan dat ze al een "interne herziening van de sportjurisdictie" was begonnen. Dit zijn verrassend open verklaringen, iets wat we in het verleden niet hadden gehoord.

Volgens informatie van 11FREUNDE staat in ieder geval de tweede divisie van de NOFV (Duitse voetbalbond) open voor een fundamentele hervorming en opschorting van de boetes van de bond, zo luidt het interne overleg. Dit zou een revolutie betekenen in de relatie tussen fans en bonden. Een dergelijk proces zou uniek zijn en repercussies hebben op andere regionale bonden en uiteindelijk op de DFB en de sportvelden van de eerste en tweede Bundesliga. Dan zou het stadion weer kunnen roken, branden en branden zonder het schuldgevoel van de hoge boetes...